مدیریت ریسک پروژه و اهمیت آن – علیرضا محمودی فرد

به گزارش کلام ماندگار، در مورد مدیریت ریسک پروژه باید گفت سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعت، دارای موارد مبهم و ناشناخته فراوانی است؛ این‌گونه موارد که تحت‌عنوان عدم قطعیت یا ریسک نامیده می‌شوند، می‌توانند نتیجه کار را گاهی به بهتر و گاهی به بدتر از آنچه پیش‌بینی شده است، تغییر دهند؛ در گذشته مدیران با استفاده از تجربیات خود، درصدی از هزینه و زمان را برای ریسک و فرصت در نظر می‌گرفتند؛ اما امروزه روش‌هایی جهت بررسی دقیق‌تر موارد ناشناخته وجود دارد. از سال ۱۹۹۰ تاکنون مدیریت ریسک پروژه، مورد توجه جدی مدیران پروژه قرار گرفته و بر این اساس، رویکردهای مختلفی نیز برای مدیریت ریسک پروژه ارائه شده است. موفقیت یک پروژه، بر مبنای نتایجی که باید بر اساس اهداف پروژه در قالب زمان، هزینه و کیفیت تعیین شده به‌دست آورد، سنجیده می‌شود و دست‌یابی به نتایج مطلوب پروژه، با نحوه مدیریت ریسک‌هایی که پروژه با آن ها مواجه می‌گردد، بستگی دارد. بسیاری از شرکت‌ها پروژه را تنها با دیدی مبهم از اهداف پروژه و اولویت‌های آن‌ها آغاز می‌نمایند؛ هر یک از فرآیندهای مدیریت ریسک، مستلزم به‌کارگیری ابزار تجزیه و تحلیل، برنامه‌ریزی، کنترل و فنون مدیریتی است که نیاز به سرمایه‌گذاری دارد؛ همچنین برای اجرای این فرآیند در سازمان، می‌بایست بسترسازی لازم و زیر ساخت‌هایی اعم از فنی، پشتیبانی، کامپیوتری، بانک‌های اطلاعاتی و رویه‌ها و فرآیندها فراهم گردد؛ آگاهی و درک پتانسیل و اهمیت مدیریت ریسک پروژه، باید به‌صورت شفاف و واضح در تصمیم‌گیری‌های مدیریت پروژه لحاظ گردد.

برخی تعاریف و مفاهیم در مدیریت ریسک پروژه عبارتند از:

• پروژه: عبارت از مجموعه فعالیت‌های موقتی برای تحقق یک تعهد و ایجاد یک محصول یا ارائه خدمات مشخص است.
• ریسک یا خطر: به‌معنای عدم اطمینان از نتایج است، چه به یک وضعیت مثبت ختم شود و چه اثری منفی بگذارد؛ اما معمولا مقصود ما از کنترل ریسک، کنترل ابعاد منفی آن می‌باشد.
• مدیریت ریسک پروژه: شامل کلیه فعالیت‌هایی است که جهت شناسایی و کنترل ریسک‌های پروژه در راستای دسترسی به اهداف و اولویت‌های پروژه انجام می‌شود.
• برنامه مدیریت ریسک: عبارت است از فرآیند سیستماتیک شناخت و تحلیل و پاسخ‌گویی به ریسک پروژه که به‌عنوان یک رویکرد سیستماتیک در مقابل مدیریت شهودی ریسک مطرح می‌شود.
• عدم قطعیت: وضعیتی از یک رویداد که نتیجه احتمالی و غیرقطعی است؛ نتیجه این رویداد می‌تواند تولید ریسک یا فرصت نماید.
• احتمال وقوع: میزان احتمال رخداد پی‌آمدِ خوش‌آیند یا ناخوش‌آیند است که به‌صورت درصد و یا به‌گونه جامع‌تر به‌فرم نمودار توزیع احتمالات بیان می‌شود.
• میزان ریسک مالی رویداد: حاصل‌ضرب هزینه (درآمد) پی‌آمد ناخوشایند (خوشایند) در احتمال وقوع آن است.

در خصوص ضرورت و اهمیت بررسی موضوع مدیریت ریسک می‌بایست گفت که بررسی عوامل و تشخیص نقاط حادثه‌خیز و خطرآفرین به‌منظور پیشگیری از بروز حوادث، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ریسک‌ها در پروژه، رویدادها یا وضعیت‌های ممکن‌الوقوع نامعلومی هستند که در صورت وقوع به‌صورت پیامدهای منفی یا مثبت بر اهداف پروژه موثر می‌باشند؛ هر یک از این رویدادها یا وضعیت‌ها دارای علل مشخص و پیامدهای قابل تشخیص هستند؛ پیامدهای این رویدادها مستقیما در زمان، هزینه و کیفیت پروژه موثر می‌‌باشند؛ بنابراین شناسایی ریسک و تعیین میزان پیامدهای مثبت و منفی آن بر اهداف پروژه، از اهمیت خاصی برخوردار است. مدیریت ریسک پروژه‌ها حتی در کشورهای صنعتی هم مبحث نوینی در مدیریت پروژه‌ها می‌باشد؛ متاسفانه در کشور ما، مدیریت ریسک در ابعاد مختلف حتی ابعادی که امروزه در همه دنیا به‌طرز گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد، مهجور مانده است؛ از آنجا که پوشش اغلب اهداف و ماموریت‌های سازمانی به‌صورت پروژه‌های عملیاتی در سازمان‌ها مطرح می‌باشد، لذا مدیریت و کنترل ریسک، نقش مهم و حیاتی در اتمام موفقیت‌آمیز به‌موقع پروژه‌ها دارد؛ زیرا اولا پروژه‌ها از یک‌سری فعالیت‌های ساختنایافته (غیر تکراری) تشکیل شده‌اند؛ ثانیا اکثر فعالیت‌ها بیشتر احتمالی هستند تا قطعی؛ و ثالثا در یک محدوده زمانی خاص، دارای رفتار خاصی بوده و طول عمر کوتاهی دارند و اعتبار آن‌ها در یک بازه زمانی خاص می‌تواند مورد بهره‌برداری و اثربخشی قرار گیرد.

مدیریت ریسک پروژه، اهمیت زیادی دارد و اگ مدیریت ریسک در پروژه درست انجام شود، می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر، کمک شایانی کند و مانع از شکست پروژه شود.

علیرضا محمودی‌فرد – کارشناس تحقیق و توسعه شرکت فنی و مهندسی آریا اندیشه صنعت اکسین