تغییرات سبک‌های آموزشی در دوران پساکرونا در جهان – علیرضا محمودی فرد

پایگاه خبری تحلیلی کلام ماندگار | شیوع همه‌گیری COVID-19 به‌سرعت سیستم‌های آموزشی در سراسر جهان را تحت‌تأثیر قرار داد و نیاز به تحول در روش‌های تدریس و یادگیری را محسوس کرد. در طول دوران قرنطینه و بسته شدن شدن مدارس و دانشگاه‌ها، بسیاری از مؤسسات آموزشی به آموزش آنلاین منتقل شدند و مدل‌های سنتی یادگیری به‌سرعت تغییر کردند. کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته، سابقا نیز از این طرق آموزشی، استفاده بهینه می‌برند و به پیشرفت‌های قابل توجهی نیز دست می‌یافتند، ولی کروناویروس باعث شد تا این روند، رشد چشم‌گیری حتی در آن کشورها پیدا کند و باقی هم بماند. این یادداشت به بررسی تغییرات سبک‌های آموزشی در دوران پساکرونا می‌پردازد و تأثیرات آن بر فرآیند یادگیری و تدریس را تحلیل می‌کند.

۱. تحولات کلیدی در سبک‌های آموزشی

۱.۱. انتقال به آموزش آنلاین

یکی از بزرگ‌ترین تغییرات در دوران پساکرونا، انتقال سریع به آموزش آنلاین بود. دانشگاه‌ها و مدارس به لزوم ارتقاء زیرساخت‌های فناوری اطلاعات پی بردند و ابزارهای دیجیتال مانند پلتفرم‌های آموزش مجازی (از قبیل Zoom، Microsoft Teams و Google Classroom) به‌شدت مورد استفاده قرار گرفتند (González et al., 2021).

۱.۲. یادگیری ترکیبی

در حالی که آموزش آنلاین به یک بخش اساسی از شیوه تدریس تبدیل شد، روش‌های یادگیری ترکیبی (Blended Learning) که شامل ترکیبی از آموزش حضوری و آنلاین است، نیز محبوبیت پیدا کرد. این نوع یادگیری به معلمان این امکان را می‌دهد که تجربه یادگیری بهتری را برای دانش‌آموزان خود فراهم کنند (Wang et al., 2020).

۱.۳. یادگیری خودگردان

آموزش آنلاین همچنین به تقویت وضعیت یادگیری خودگردان (Self-directed Learning) کمک کرده است. دانش‌آموزان و دانشجویان با استفاده از منابع دیجیتال می‌توانند به‌طور مستقل به یادگیری پرداخته و بر اساس توانایی‌های خود پیشرفت کنند (Knowles, 1975).

۲. تأثیرات بر یادگیری و تدریس

۲.۱. تغییرات در ارزیابی

به‌خاطر دوری از محیط‌های حضوری، ارزیابی‌های سنتی نیز به تغییرات جدی احتیاج داشت. استفاده از آزمون‌های آنلاین و روش‌های نوین ارزیابی مانند پروژه‌های گروهی و ارائه‌های آنلاین، متداول شد (Bowers et al., 2021). این نوع ارزیابی‌ها به دانش‌آموزان کمک کرد تا به مهارت‌های جدیدی دست یابند و احساس مسئولیت‌پذیری بیشتری را تجربه کنند.

۲.۲. توجه به سلامت روان

در دوران پساکرونا، معلمان و مدیران به اهمیت سلامت روان دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر توجه کردند. بسیاری از مؤسسات آموزشی به ایجاد برنامه‌های پشتیبانی روانی و اجتماعی برای دانش‌آموزان روی آوردند و به‌دنبال ایجاد فضایی مثبت و حمایتی بودند (Duncan et al., 2020).

۲.۳. دسترسی به منابع و تکنولوژی

علی‌رغم افزایش استفاده از فناوری در آموزش، چالش‌هایی مانند دسترسی نابرابر به اینترنت و امکانات آموزشی برای برخی از دانش‌آموزان وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که این نابرابری‌ها می‌توانند بر فرصت‌های یادگیری تأثیرگذار باشند و حتی شکاف‌های آموزشی را عمیق‌تر کنند (Schoon et al., 2021).

۳. چالش‌ها و فرصت‌ها

۳.۱. چالش‌ها

فقدان تعامل حضوری: این تغییرات منجر به کاهش تعامل حضوری بین دانش‌آموزان و معلمان شده است، که می‌تواند بر روحیه و انگیزه یادگیری تأثیر منفی بگذارد (Poon, 2020).

فروپاشی تمرکز: آموزش آنلاین ممکن است باعث کاهش تمرکز دانش‌آموزان و افزایش حواس‌پرتی شود، به‌ویژه در شرایط خانگی (Merrill et al., 2021)؛ البته مسلما این قضیه به خود فرد و محیط اطراف او بستگی دارد؛ بحث حواس‌پرتی و کاهش تمرکز، در آموزش‌های حضوری، بسیار بیشتر است.

۳.۲. فرصت‌ها

افزایش انعطاف‌پذیری: آموزش آنلاین و ترکیبی این امکان را به دانش‌آموزان می‌دهد که با ریتم خود یاد بگیرند و زمان بیشتری برای مطالعه موضوعات مختلف داشته باشند (Bawa, 2020).

فراهم آوردن فرصت‌های یادگیری جهانی: استفاده از منابع آنلاین و دوره‌های بین‌المللی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا تجربه‌های یادگیری جدیدی کسب کنند و به تبادل فرهنگی و علمی بپردازند (Huang et al., 2020).

۴. نتیجه‌گیری

تحولات سبک‌های آموزشی در دوران پساکرونا نه تنها به تغییرات فنی منجر شده، بلکه به معنای واقعی کلمه روش‌های یادگیری و تدریس را به چالش کشیده است. انتقال به آموزش آنلاین، یادگیری ترکیبی و توجه به سلامت روان از جمله تغییرات اساسی در این دوران است. با وجود چالش‌های موجود، فرصت‌های بسیاری در زمینه یادگیری خودگردان و توسعه مهارت‌ها نهفته است. به‌طور کلی و من‌حیث‌المجموع، راندمان آموزش‌های آنلاین، در اغلب موارد می‌تواند بسیار بالاتر از آموزش‌های حضوری باشد و نتایج به مراتب مثتتری را رقم بزند. به‌منظور یک سیستم آموزشی متوازن و کارآمد، ضروری است که ملاحظات اجتماعی و دسترسی به منابع آموزشی برای تمامی دانش‌آموزان و دانشجویان در نظر گرفته شود.

نگارش: علیرضا محمودی فرد – محقق شیوه‌های آموزش و ارزیابی، مدرس دروس متنوع از رشته‌های مختلف در دانشگاه‌ها و سردبیر رسانه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی