تصمیم‌گیری آمرانه، مزایا و معایب – علیرضا محمودی فرد

طبق گزارش کلام ماندگار به نقل از کلام قلم، در کتاب هنر شفاف اندیشیدن با تالیف رالف دوبلی، آمده است:

” در طول دهه‌ی گذشته، خطوط هوایی با خطرات خطای مرجعیت آشنا شد؛ قبل‌تر، خلبان مثل پادشاه بود؛ دستورات او زیر سوال نمی‌رفت؛ اگر کمک خلبان متوجه از قلم افتادن موضوعی می‌شد، از روی احترام یا ترس، جرات نمی‌کرد خلبان را از آن مطلع کند؛ با پی بردن به این رفتار، تقریبا تمام خطوط هوایی از “مدیریت منابع کاری”، استفاده می‌کنند که خلبانان و خدمه‌ی پرواز را ترغیب می‌کند آزادانه و به‌سرعت، درباره‌ی هر موضوعی به بحث بپردازند؛ آن‌ها به دقت، خطای مرجعیت را از کار می‌اندازند؛ در بیست سال گذشته، مدیریت منابع کاری، بیش از هر پیشرفت فنی دیگری، توانسته امنیت را برای پروازها فراهم کند.”

یکی از بدترین چیزهایی که منجر به تصمیمات اشتباه می‌شود، بحث سبک مدیریت آمرانه است؛ در این سبک، در بسیاری از مواقع، کارکنان زیردست مدیر، جرات اینکه حرفی بزنند را ندارند؛ همین موضوع سبب می‌شود که تصمیمات اشتباه زیادی گرفته شود و نتایج را تحت‌الشعاع قرار دهد؛ البته مسلما هر شیوه مدیریتی منطقی، مزایایی هم به همراه دارد، اما برخی از روش‌ها، معایب بیشتری دارند، یا اینکه موارد استفاده‌ی کمتری را به خود می‌بینند؛ وگرنه، منجر به نتایج نامطلوبی می‌شوند. اینکه صرفا فرد خاصی مرجع همه تصمیمات باشد، در غالب موارد نمی‌تواند نتایج خوبی در برداشته باشد؛ مخصوصا وقتی داریم در مورد انسانی که ممکن‌الخطاست و اشتباهات زیادی از او سر می‌زند و تحت‌تاثیر ورودی‌های مختلف و زیادی قرار می‌گیرد، حرف می‌زنیم؛ بشر، در هر سطحی که باشد (غیر از معصومین (علیهم‌السلام) که حتی ابلیس هم به اینکه امکان گمراه کردن و حتی وسوسه آن‌ها را ندارد، اعتراف کرده است [۱])، ممکن است اشتباه کند؛ پس هرکس باید به این واقف باشد، که بری از خطا و اشتباه نیست و نیاز دارد که از سایرین، کمک و مشورت بگیرد و یا تصمیماتی را به آن‌ها واگذار کند؛ ضمن اینکه هیچ‌کس در همه‌ی حوزه‌های ممکن، تخصص ندارد و همیشه افرادی پیدا می‌شوند که در حیطه‌هایی، از او بهتر و کامل‌تر باشند و به قول معروف، دست بالای دست، بسیار است.

تصمیم‌گیری آمرانه، به‌معنای تصمیم‌گیری توسط یک فرد یا گروه کوچک برای سایر افراد است، بدون در نظر گرفتن نظرات و نیازهای آن‌ها. در اینجا مزایا و معایب تصمیم‌گیری آمرانه بررسی می‌شود:

مزایای تصمیم‌گیری آمرانه:

• سرعت در تصمیم‌گیری: تصمیم‌گیری آمرانه می‌تواند سرعت بیشتری در تصمیم‌گیری به همراه داشته باشد، زیرا نیازی به بحث و توافق نیست و تصمیم به‌سرعت اتخاذ می‌شود.
• شفافیت: در تصمیم‌گیری آمرانه، مسئولیت تصمیم، به‌عهده یک فرد یا گروه کوچک است و بنابراین، شفافیت بیشتری در تصمیم‌گیری وجود دارد.
• تصمیمات قاطعانه: افرادی که تصمیم‌گیری آمرانه را انجام می‌دهند، معمولا تمایل دارند تصمیمات قاطعانه و پر جراتی اتخاذ کنند، بدون در نظر گرفتن نظرات دیگران.

معایب تصمیم‌گیری آمرانه:

• عدم شنیدن نظرات دیگران: در تصمیم‌گیری آمرانه، نظرات و نیازهای دیگران، نادیده گرفته می‌شوند و این موضوع می‌تواند به تصمیمات نادرست و ناکارآمد منجر شود.
• نبود تجربه و دانش متقابل: در تصمیم‌گیری آمرانه، تجربه و دانش متقابل افراد، در نظر گرفته نمی‌شود و این قضیه می‌تواند به تصمیمات ضعیف و ناکارآمد منجر شود.
• نبود توافق: در تصمیم‌گیری آمرانه، بحث و توافق نبوده و این می‌تواند به دشواری در اجرای تصمیم و اعتراضات و نارضایتی‌ها منجر شود.

در کل، تصمیم‌گیری آمرانه می‌تواند در برخی موارد مفید باشد، اما برای تصمیمات مهم و پایدار، بهتر است با توجه به نیازها و نظرات افراد مختلف، تصمیم‌گیری انجام شود؛ مثلا اگر فرصتی برای کار کارشناسی شده نیست، یا با بحران مواجه شده‌ایم و باید سریع تصمیم بگیریم، یا سایر افراد سازمان، توانایی تصمیم‌گیری ندارند، یا تصمیمات سایرین، با تردید زیادی همراه است، تصمیم‌گیری آمرانه توصیه می‌شود؛ ولی اگر فرصت کار کارشناسی شده وجود دارد، یا با بحران مواجه نیستیم، یا متخصصینی در سازمان مشغول به کارند و تخصص بالاتری از ما در خصوص آن موضوع تصمیم دارند، مطمئنا بهتر است که تفویض اختیار شود و یا تصمیم‌گیری، از دلِ کار کارشناسی شده در شورا بیرون آید.

تفویض اختیار، به‌معنای این است که یک فرد یا گروه، بخشی از اختیارات خود را به فردی دیگر واگذار کنند، تا بتواند تصمیماتی را اتخاذ کند.

[۱] قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿۸۲﴾ إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ﴿۸۳﴾

[شيطان] گفت: پس به عزت تو سوگند كه همگى را جدا از راه به در می‌برم (۸۲) مگر آن بندگان پاكدل تو را (افرادی را که تو خالص کردی) ﴿۸۳﴾

قرآن کریم، سوره ص (سوره ۳۸)، جزء ۲۳، آیات ۸۲ و ۸۳٫

توضیح اینکه تفسیر آیه به‌علت ویژگی خاص خالص بودن، به‌طریق اولی، به اهل بیت علیم‌السلام مربوط می‌شود.

علیرضا محمودی فرد – مشاور رئیس در امور تجارت و بازرگانی بین‌الملل مرکز خدمات مشاوره‌ای مدیریت و امور بازرگانی سپهر تجارت ایرانیان