گفتگو با مهندس علیرضا محمودی فرد، استاد دانشگاه و پژوهشگر، پیرامون تدریس و پژوهش

به گزارش کلام ماندگار و به نقل از اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی، در دنیای آکادمیک، ارتباط عمیق و پیچیده‌ای بین تدریس و پژوهش وجود دارد؛ این ارتباط نه‌تنها به توسعه فردی اساتید کمک می‌کند، بلکه می‌تواند تأثیرات چشم‌گیری بر کیفیت تجربه یادگیری دانشجویان نیز داشته باشد. در این مصاحبه، ما با مهندس علیرضا محمودی […]

به گزارش کلام ماندگار و به نقل از اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی، در دنیای آکادمیک، ارتباط عمیق و پیچیده‌ای بین تدریس و پژوهش وجود دارد؛ این ارتباط نه‌تنها به توسعه فردی اساتید کمک می‌کند، بلکه می‌تواند تأثیرات چشم‌گیری بر کیفیت تجربه یادگیری دانشجویان نیز داشته باشد. در این مصاحبه، ما با مهندس علیرضا محمودی فرد، استاد دانشگاه و پژوهشگر در رشته‌های مختلفِ فنی-مهندسی و علوم انسانی گفتگو می‌کنیم، تا ابعاد مختلف این ارتباط را بررسی کرده و تأثیر تجربیات تدریس بر پژوهش را تحلیل کنیم.

 

مصاحبه گر: دکتر سید محمدرضا حسینی علی آباد – مدیرمسئول دوفصلنامه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی 

مصاحبه شونده: مهندس علیرضا محمودی فرد  – استاد دانشگاه و پژوهشگر

 

مصاحبه‌گر: با سلام و احترام، بسیار خوشحالیم که امروز در کنار شما هستیم؛ لطفاً خود را معرفی کنید و کمی از پیشینه‌تان بگویید.

پژوهشگر: سلام؛ من مهندس علیرضا محمودی فرد، تاکنون استاد دانشگاه در رشته‌های مختلف مهندسی و غیر مهندسی بوده‌ام، اما غالب دروسی که تدریس داشته‌ام، از رشته مهندسی برق بوده است؛ این دروس اغلب از کارشناسی پیوسته مهندسی برق در هر چهار گرایش قدرت، کنترل الکترونیک و مخابرات بوده است؛ غیر از آن‌ها، از کاردانی الکتروتکنیک و کارشناسی ناپیوسته‌ی گرایش‌های شبکه‌های توزیع، قدرت و همچنین کنترل نیز تدریس داشته‌ام؛ همچنین برای گرایش‌هایی از رشته‌های مکاترونیک، گرافیک، انیمیشن، مهندسی پزشکی، مهندسی کامپیوتر، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مهندسی پلیمر، مهندسی انرژی، مدیریت صنعتی و … نیز دروسی را ارئه کرده‌ام. بنده ۷ سال است که در زمینه تدریس در دانشگاه‌ها و مدارس فعالیت می‌کنم؛ بیش از ۱۱ سال نیز در حوزه‌های مختلف، تحقیق و پژوهش داشته‌ام؛ عمده پژوهش‌های بنده، در حوزه محاسبات نرم و روش‌های هوشمند که از زیرشاخه‌های هوش مصنوعی محسوب می‌شوند، متمرکز هستند؛ البته مسلما تحقیقات بنده، صرفا در یک یا چند حوزه خاص نبوده و حیطه‌های مختلفی را شامل شده است؛ همان‌طوری که دروس تدریسی بنده نیز همچین حالتی داشته‌اند؛ همچنین، بنده در چندین پروژه تحقیقاتی مهم که بعضا طرح‌های پژوهشی بزرگ بوده‌اند که اجرایی شده‌اند، مشارکت داشته‌ام و سعی می‌کنم تجربیات خود را به دانش‌آموزان و دانشجویانم منتقل کنم. حقیر با عنایات ویژه خداوند متعال، توفیق داشته‌ام در امور پژوهشی مختلفی علی‌الخصوص با کنفرانس‌های علمی و نشریات آکادمیک، تعامل و همکاری داشته باشم؛ همچنین با رسانه‌های متنوعی نیز همکاری‌های متعددی را تجربه کرده‌ام و تمامی این موارد، باعث افتخار و مباهات بوده است.

 

مصاحبه‌گر: در ابتدا، به نظر شما چگونه تدریس می‌تواند بر پژوهش تأثیر بگذارد؟

پژوهشگر: تدریس به من این امکان را می‌دهد که با افکار و ایده‌های جدید دانشجویان آشنا شوم؛ سوالات آن‌ها می‌تواند باعث شود که به یک موضوع خاص، عمیق‌تر فکر کنم، یا حتی به تحقیق درباره مسائلی بپردازم که ممکن است در ابتدا به آن‌ها توجه نکرده باشم؛ این تعاملات، الهام‌بخش پژوهش‌هایی هستند که می‌توانند به نیازهای روز پاسخ دهند و به برطرف کردن چالش‌های صنعت و جامعه کمک کنند.

 

مصاحبه‌گر: آیا می‌توانید مثالی از یک سوال یا ایده‌ای که از تدریس شما نشأت گرفته باشد، ارائه دهید؟

پژوهشگر: البته! یکی از دانشجویان یک‌بار سوالی درباره تحلیل داده‌های تصادفی مطرح کرد و این موضوع به قدری جالب بود که من را به راه‌اندازی پروژه‌ای درباره الگوهای تصادفی در داده‌های بزرگ واداشت؛ در این پروژه، توانستم از نظرات دانشجویان در جهت بهبود مدل‌ها و نتایج استفاده کنم و نتایج حاصل به انتشار مقاله‌ای در یک کنفرانس علمی منجر شد.

 

مصاحبه‌گر: چه مهارت‌هایی از تدریس می‌تواند به شما در پژوهش کمک کند؟

پژوهشگر: مهارت‌های ارتباطی و توانایی ارائه مطلب، بهبود قابل توجهی در پژوهش بنده ایجاد کرده‌اند. وقتی می‌توانم ایده‌های خود را به روشنی بیان کنم، دیگران هم تمایل بیشتری به همکاری و تبادل ایده دارند؛ همچنین، تدریس به من یاد می‌دهد که چگونه با انتقادات مواجه شوم و به سوالات پیچیده پاسخ دهم، که این خود دو ابزار کلیدی در پژوهش هستند؛ بنده بسیاری از مواقع، تدریس را به‌شیوهای کاملا بداهه پیش می‌برم، یا سوالات دانشجویان باعث می‌شود که مطالب بداهه وارد بحث شود.

 

مصاحبه‌گر: آیا شما از تجربیات تدریس خود برای بهبود روش‌های پژوهش استفاده می‌کنید؟

پژوهشگر: بله، به‌شدت. برای مثال، وقتی در کلاس‌ها با چالش‌های دانشجویی مواجه می‌شوم، برخی از آن‌ها را به‌عنوان فرصت‌های پژوهشی می‌بینم. من از روش‌های تدریس، مانند یادگیری مبتنی‌بر پروژه و پژوهش‌محور، استفاده می‌کنم که به من کمک می‌کند تا همزمان با تدریس، مسائل واقعی صنعت را بررسی کنم و به عمق مباحث بیشتر توجه کنم.

 

مصاحبه‌گر: یکی از چالش‌های رایج در تدریس چیست و چگونه آن را مدیریت می‌کنید؟

پژوهشگر: یکی از چالش‌ها، تنوع سطح دانشجویان است؛ برخی از دانشجویان پیش‌زمینه قوی دارند و برخی دیگر به کمک بیشتری نیاز دارند. من سعی می‌کنم با ارائه توضیحات چند سطحی و استفاده از مثال‌های متنوع، این موضوع را مدیریت کنم؛ همچنین، با ایجاد گروه‌های مطالعه و تشویق به همکاری بین دانشجویان، محیطی را فراهم می‌آورم که همه به یادگیری یکدیگر کمک کنند. بنده با دانشجوهای دارای سطوح مختلف مواجه بوده‌ام؛ با دانشجویان رشته‌های مختلف از استان‌ها و شهرهای مختلف؛ حتی رشته‌های مقطع دیپلم آن‌ها نیز بعضا با هم متفاوت بوده است، چه برسد به رشته‌های مقاطع دانشگاهی‌شان؛ از نقطه‌نظرهای مختلف همچون دروس کلیدی، نرم‌افزاری، سخت‌افزاری، پژوهشی، عملی، ریاضیاتی، تئوری محضی، کاربردی، استعدادی، زبانی و …، با هم تفاوت داشته‌اند؛ طیفِ ریزی از دانشویان را تاکنون داشته‌ام که طبیعتا پیش بردن تمام این طیف به جلو، کار راحتی نبوده است.

 

مصاحبه‌گر: چگونه به جدول زمانی تدریس و تحقیق خود دست می‌یابید؟

پژوهشگر: برنامه‌ریزی دقیق و اولویت‌بندی کارها به من کمک می‌کند تا زمان را به‌خوبی مدیریت کنم. من معمولاً یک جدول زمانی هفتگی برای تدریس، تحقیق و مشاوره دانشجویان‌ام ایجاد می‌کنم؛ همچنین از نرم‌افزارهای مدیریت زمان استفاده می‌کنم تا خودم را سازماندهی کنم و از اتلاف وقت جلوگیری کنم. بنده همواره تایم زیادی را به پاسخ دادن به سوالات دانشجویان از طریق حضوری و مجازی اختصاص می‌دهم؛ مکرر پیش آمده است که به جهت ضیق وقت در تایم‌های بین‌کلاسی، به ناچار برای کمک به دانشجویان، در زمان‌های خارج از تایم‌های کلاسی و حتی بعضا در خارج از دانشگاه با آن‌ها قرار ملاقات تنظیم کرده‌ام تا بتوانم به مشکلات آن‌ها رسیدگی کنم.

 

مصاحبه‌گر: آیا می‌توانید تحقیقاتی را نام ببرید که به‌دلیل تدریس‌تان موفقیت‌آمیز شدند؟

پژوهشگر: بله، یکی از پروژه‌های مهم من در زمینه یادگیری پیوسته از داده‌های کلان بود. ایده اولیه این پژوهش، از گفتگو با دانشجویان و سوالات آن‌ها در کلاس‌های تدریس مباحث الگوریتم‌های هوشمند و یادگیری ماشین نشأت گرفت. نتایج این تحقیق به انتشار چندین مقاله منجر شد و هم‌اکنون در چندین پروژه صنعتی کاربرد دارد. بنده همواره دانشجویان را به‌سمت تحقیق، پژوهش، آموزش عمیق‌تر و باکیفیت‌تر، شبیه‌سازی نرم‌افزاری، مقاله‌نویسی علمی و … دعوت نموده و هدایت می‌کنم؛ هر دانشجویی هم که علاقمند به قدم گذاشتن در این راه باشد، مسلما همراهش شده و در این مسیر، نقش هدایت و رهبری او را به‌عهده می‌گیرم؛ در پایان‌نامه‌های دانشجویی، همواره دانشجویان بنده خروجی‌های به‌مراتب با کیفیت‌تری نسبت به سایر دانشجویان هم‌کلاسی، هم‌رشته‌ای و هم‌دانشگاهی خود تولید کرده و مسلما به‌لحاظ پژوهشی موفق‌تر می‌شوند؛ بسیاری از دانشجویان بنده، موفق به چاپ حداقل یک مقاله علمی شده و برخی از آن‌ها حتی به عنوان پژوهشگر برتری جشنواره هم دست پیدا کرده‌اند؛ تمامی کارها را به شخصه خود بنده پیگیر می‌شوم.

 

مصاحبه‌گر: چه نقشی در توسعه شغلی دانشجویان‌تان ایفا می‌کنید؟

پژوهشگر: من سعی می‌کنم در بحث‌های پژوهشی شرکت کنم و راهنمایی‌های لازم را داشته باشم، تا دانشجویان مهارت‌ها و تجربیات لازم را کسب کنند؛ بنده در تلاش هستم تا نقش مشاوره و راهنمایی خود را ایفا کنم؛ همچنین، از طریق برگزاری کارگاه‌ها و جلسات مشاوره، به آن‌ها کمک می‌کنم تا علت و چرایی موضوعات پژوهشی را درک کنند و فرصت‌های شغلی مختلف را شناسایی کنند. حقیر همواره فراتر از مباحث سرفصل دروس پیش رفته و دانشجویان را به‌سمت مطالب کاربردی هدایت می‌کنم؛ همیشه در تلاش هستم تا دانشجویان صرفا در مباحث تئوری محض و در سطح جزوه و کتاب باقی نمانند و به فراگیری نرم‌افزارها، مباحث کاربردی و عملی، زبان انگلیسی، مطالب کلیدی رشته تخصصی خویش و نکات بازار کاری بپردازند و به‌جهت تقویت رزومه خود، خروجی‌های پژوهشی نیز تولید کنند.

 

مصاحبه‌گر: نظرتان درباره‌ی پژوهش‌های مشترک با دانشجویان چیست؟

پژوهشگر: پژوهش‌های مشترک نه تنها فرصتی برای یادگیری بیشتر به دانشجویان می‌دهد، بلکه به غنای بحث‌ها و نتیجه‌گیری‌های تحقیق نیز کمک می‌کند؛ این همکاری‌ها به آن‌ها کمک می‌کند مهارت‌های عملی‌ای را کسب کنند و از دنیای واقعی علم، اطلاعات بیشتری به‌دست آورند. همکاری با دانشجویان با نقش رهبری نه نقش ریاست، آن‌ها را با انگیزه‌تر کرده و سرعت پیشرفت‌شان را به‌طرز شگفت‌انگیزی افزایش می‌دهد.

 

مصاحبه‌گر: چه ابزاری برای تسهیل ارتباط با دانشجویان در اختیار دارید؟

پژوهشگر: بعضا استفاده از پلتفرم‌های آنلاین مانند Moodle و Zoom به من اجازه می‌دهد تا ارتباطم را با دانشجویان حفظ کرده و به سؤالات آن‌ها به‌سرعت پاسخ دهم؛ برحی از دانشگاه‌ها نیز در محیط ادوبی‌کانکت یا اسکای روم یا بیگ‌بلوباتن، اجازه فعالیت را می‌دهند که این قضیه، تاثیر و بازده فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند؛ همچنین بنده همواره در پلتفرم‌های ایرانی از بین شبکه‌های اجتماعی، حضور فعالی داشته و به‌طور مستقیم با تمامی دانشجویانم در ارتباط هستم؛ هرگز ارتباط دانشجویی با بنده، غیرمستقیم نبوده و بدین‌دلیل، نماینده‌ای برای کلاس‌هایم تعیین نمی‌کنم، تا هر دانشجو صرفا با خود بنده در ارتباط باشد؛ ما در زمان شیوع ویروس کرونا و بیماری کوید ۱۹، خروجی‌های بسیار خوبی می‌گرفتیم و حتی راندمان آموزشی و پژوهشیِ بالاتری نسبت به حالت حضوری داشتیم؛ همچنین بعضا از ابزارهای مدیریت پروژه مانند Trello برای سازماندهی پروژه‌های مشترک و وظایف گروهی استفاده می‌کنم.

 

مصاحبه‌گر: به نظر شما چرا روابط بین تدریس و تحقیق در دانشگاه‌ها مهم است؟

پژوهشگر: این ارتباط می‌تواند نشانه‌ای از سلامت علمی دانشگاه باشد. زمانی که تدریس و پژوهش هم‌راستا باشند، کیفیت آموزش بهبود یافته و دانشجویان درک عمیق‌تری از موضوعات پیدا می‌کنند؛ با این کار، دانشجو به عمق مطالب فکر می‌کند و به‌دنبال تولید خروجی‌های مفید بوده و حتی امکان ثبت نتایج و خروجی‌ها را به اسم خود دارد؛ همچنین، این تعاملات می‌تواند نتایج بهتری برای پژوهش‌های دانشگاهی به ارمغان آورد و نهایتا منجر به ارتقای سطح دانشگاه‌ها و جامعه شود. در کل، در مقاطع دانشگاهی باید آموزش همراه با پژوهش باشد، همچون روال دانشگاه‌های تمامی کشورهای توسعه‌یافته.

 

مصاحبه‌گر: آیا انتظارات شما از دانشجویان در هنگام تحقیق، متفاوت از تدریس است؟

پژوهشگر: بله؛ در تحقیق، انتظارات بالاتری از استقلال و خلاقیت آن‌ها دارم. من توقع دارم که آن‌ها توانایی تحلیل و تصمیم‌گیری داشته باشند و ایده‌های جدید را به چالش بکشند؛ در عوض، در تدریس، بیشتر بر اساس حمایت و راهنمایی تمرکز می‌کنم. برای تحقیق، همیشه شرایط لازم را به آن‌ها مکررا گوشزد می‌کنم و انتظار دارم که آن شرایط را رعایت کنند؛ در عوض، خروجی کار در صورت رعایت شرایط، شگفت‌آور خواهد بود. بنده تمامی نکات و موارد مورد نیاز را بارها و بارها در طول ترم یادآور و متذکر شده و انتظار دارم که این موارد، ملکه‌ی ذهن دانشجوها شده و به آن‌ها عمل کنند و در این راه، از هیچ کمک و تلاشی نیز دریغ نمی‌کنم.

 

مصاحبه‌گر: آیا شما از فناوری‌های نوین برای بهبود فرآیند تدریس و پژوهش استفاده می‌کنید؟

پژوهشگر: بله؛ استفاده از ابزارهای دیجیتال، تصاویر، ویدئوها و نرم‌افزارهای شبیه‌سازی، به من کمک می‌کند تا تدریس و پژوهش را بهبود بخشم؛ برای مثال، من از شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای برای به تصویر کشیدن ایده‌ها و مفاهیم پیچیده استفاده می‌کنم که به دانشجویان کمک می‌کند تا بهتر یاد بگیرند؛ علاوه‌بر نرم‌افزارهای عمومی همچون مایکروسافت آفیس ورد، اکسل و پاوروینت، یکی از نرم‌افزارهایی که بنده در تمامی کلاس‌ها تلاش می‌کنم دانشجویان را به یادگیری آن ترغیب کنم، نرم‌افزار جامع MATLAB است، که یکی مانند بنده که دروس متنوعی را آن هم از رشته‌های مختلف تدریس کرده است، ارزش و اهمیت آن را متوجه می‌شود.

 

مصاحبه‌گر: برداشت شما از تحقیقات بین‌رشته‌ای چیست؟

پژوهشگر: تحقیقات بین‌رشته‌ای می‌تواند به پیشرفت‌های چشم‌گیری منجر شود؛ این نوع تحقیقات به ما اجازه می‌دهد که از ابزارها و ایده‌های مختلف رشته‌ها استفاده کرده و مسائل پیچیده را از زوایای گوناگون بررسی کنیم؛ به همین دلیل، من خودم را همیشه تشویق به همکاری با رشته‌های دیگر کرده و تلاش می‌کنم دانشجویانم را نیز به کار تیمی و تعامل و همکاری ترغیب کنم.

 

مصاحبه‌گر: چگونه می‌توانید تجربیات تدریس خود را با دیگر همکاران به اشتراک بگذارید؟

پژوهشگر: من در کنفرانس‌ها و کارگاه‌ها شرکت می‌کنم و تجربیاتم را از طریق مقالات، یادداشت‌ها، گفتگوها، وبینارها و در کلاس‌های درسی خویش، بازگو و منتشر می‌کنم؛ همچنین، از طریق جلسات آموزشی درباره رویکردهای تدریس و پژوهش، پاسخی به نیازهای همکاران ارائه می‌دهم.

 

مصاحبه‌گر: آیا به پژوهش‌های اجتماعی و تأثیر آن‌ها بر نحوه تدریس توجهی دارید؟

پژوهشگر: بله، درک تأثیرات اجتماعی و اقتصادی می‌تواند به بهبود روش‌های تدریس و محتوای آن کمک کند؛ برای مثال، موضوعاتی مانند تنوع فرهنگی و اجتماعی بر نحوه ارتباط و یادگیری تأثیرگذار هستند و من سعی می‌کنم آن‌ها را در تدریس خود مدنظر قرار دهم.

 

مصاحبه‌گر: چگونه می‌توان به ارتقاء کیفیت تدریس و پژوهش دانشگاه کمک کرد؟

پژوهشگر: از طریق بازخورد مداوم از دانشجویان و استفاده از نوآوری‌های آموزشی، می‌توان کیفیت تدریس و پژوهش را افزایش داد؛ یکی از بهترین راه‌ها، فیدبک ۳۶۰ درجه است که تاثیر بسیار زیادی بر بهبود عملکرد دارد؛ همچنین، تقویت برنامه‌های کارشناسی و پژوهشی و تعامل بیشتر بین دانشگاه‌ها و صنعت، از دیگر راه‌هاست. ضمنا توجه به سبک‌های آموزشی سایر کشورها به‌ویژه کشورهای مطرحی همچون چین و ژاپن که الگویی در این زمینه‌ها هستند، بسیار راهگشا و مددگر است.

 

مصاحبه‌گر: به نظرتان آینده پژوهش و تدریس چگونه خواهد بود؟

پژوهشگر: با پیشرفت فناوری و نیاز به مهارت‌های جدید، آموزش و پژوهش به‌سمت الگوهای جدیدی حرکت خواهد کرد؛ ما شاهد گنجاندن بیشتر یادگیری آنلاین و محتوای تعاملی خواهیم بود که فرصت‌های یادگیری را گسترش می‌دهد. ما هم باید همچون کشورهای توسعه‌یافته و سطح یک دنیا همانند ژاپن، چین، کره جنوبی، امریکا، انگلیس، آلمان، سنگاپور و …، به‌سمت آموزش‌های مجازیِ آنلاین و آفلاین، بیش از پیش حرکت کنیم و با بهینه‌سازی زمان و هزینه و بالاتر بردن راندمان آموزشی، گام‌های بلندی در جهت توسعه شخصی و بهبود سازمانی برداریم؛ همچنین در آینده‌ای نزدیک، شاهد ورود هوش مصنوعی به آموزش و پژوهش خواهیم بود و خیل عظیمی از افراد در دنیا، از این تکنولوژی بزرگ، بهره خواهند برد؛ کمااینکه هم‌اکنون هم در اخبار علمی می‌شنویم که بهترین دانشگاه جهان که دانشگاه هاروارد می‌باشد، از ترم آتی قرار است از هوش مصنوعی به‌جای استاد، در کلاس استفاده کند.

 

مصاحبه‌گر: چه چیزی شما را به ادامه فعالیت در دانشگاه تشویق می‌کند؟

پژوهشگر: عشق به یادگیری و توانایی تأثیرگذاری مثبت بر نسل‌های آینده، من را به استمرار در این حوزه تشویق می‌کند؛ همچنین، آگاهی از اینکه می‌توانم در فرآیند یادگیری دانشجویان نقشی ایفا کرده و کمکی هر چند قلیل به کشور خویش کنم، انگیزه‌ام را دوچندان می‌کند. بنده همواره علاقمند به آموزش دادن و آموزش دیدن هستم و سعی می‌کنم همواره هم آموزش‌بیننده باشم و هم آموزش‌دهنده؛ همچنین روایتی از حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السلام) وجود دارد که روی طرز تفکر انسان تاثیرگذار است؛ ایشان که خود در علم و دانش، شهره‌ی عام و خاص هستند، می‌فرمایند: دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببینم؛ دانشمند یا دانش‌اندوز.

 

مصاحبه‌گر: در پایان، آیا پیامی برای دانشجویان و پژوهشگران جوان دارید؟

پژوهشگر: بله، از دانشجویان و محققان تقاضا دارم که همیشه به جستجوی حقیقت و یادگیری ادامه دهید؛ از سوالات بی‌پاسخ نترسید و همواره به‌دنبال پیشرفت‌های علمی باشید؛ علم نیاز به پرسش دارد و شما می‌توانید با سوالات خود، دنیای جدیدی را کشف کنید. هرگز به جزوه و کتاب درسی و پاس کردن دروس و مدرک گرفتن، بسنده نکنید و به‌دنبال پیشرفت خود، رشته‌ی خود، دانشگاه خود، جامعه‌ی خود و دنیای خود باشید؛ هرکس به اندازه‌ی خودش، هرکس با توان خودش، همه می‌توانند در رشد و پیشرفت، موثر و نقش‌آفرین باشند. مدرک‌گرایی، به اجتماع و جامعه، ضربه می‌زند؛ سعی کنید اثربخش باشید، کارا باشید، با پشتکار و پرتلاش باشید، هرگز خدا را از یاد نبرید، و با صبر، تلاش، تمرکز، مشورت، استعدادیابی، تصمیم‌گیری درست و توکل به خداوند قادر و متعال، بدانید و  امیدوار باشید که موفق خواهید شد.

 

مصاحبه‌گر: متشکرم از زمان و اطلاعات ارزشمند شما، جناب مهندس. امیدوارم که این گفتگو الهام‌بخش دیگران نیز باشد.

پژوهشگر: من هم از شما تشکر می‌کنم و خوشحالم که به لطف خداوند بزرگ و مهربان و با تلاش‌های ارزنده‌ی شما استاد فرهیخته و گرامی، فرصتی نصیب حقیر گردید تا تجربیاتم را به اشتراک گذاشتم.