لزوم وجود و نهاینه شدن اخلاق حرفه‌ای در جوامع – علیرضا محمودی فرد

به گزارش کلام ماندگار، چرا معتقدیم اخلاق حرفه‌ای باید در زندگی بشر امروزی، ساری و جاری باشد؟ زندگی در جامعه مدرن امروزی، از بسیاري جهات وابسته به صاحبان حرف و متأثر از کار آنان، عملکرد آنان و رفتار آنان بوده و اخلاقی بودن یا نبودن آن‌ها می تواند در زندگی مردم تأثیرات مثبت و منفی، سازنده یا مخرب، بر جاي گذارد؛ از طرفی به‌دلیل گستردگی دامنه و حوزه حرفه‌ها و مشاغل مختلف و افراد و سازمان‌هاي مرتبط به آن‌ها، نمی‌توان صرفا به قانون اکتفا کرد، زیرا کنترل‌هاي قانونی، محدودیت‌های زیادی دارند و قانون در بسیاري موارد، تنها ناظر به بعد از پیدایش خسارت است، اما رفتارهاي اخلاقی از خسارت و سایر مشکلات قبل از وقوع آن‌ها جلوگیري می‌کند؛ دراغلب موارد گویی اخلاق، پیشگیری می‌کند و قانون به‌دنبال درمان است؛ البته اگر بازدارندگی‌های قانونی قوی باشند، قانون نیز می‌تواند پیشگیرانه و مانع‌ساز باشد.

اساساً می‌توان گفت اصول و قواعد کلی اخلاقی، نظیر خوش خلقی، عدالت ورزیدن، صداقت، درست‌کاري، اقدام به حقوق دیگران و … تقریباً مقبول عموم نظریه‌هاي هنجاري‌اند و در اخلاقی بودن آن‌ها، اختلاف چندانی مشاهده نمی‌شود، اما اینکه چرا این اصول در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها اجرایی نمی‌شوند، جای بسی بررسی دارد.

امروزه به‌دلیل توسعه تکنولوژیک جوامع صنعتی و پیچیده‌تر شدن روابط انسانی، شناسایی و تشخیص رفتارهاي درست از نادرست در بسیاري از حوزه‌هاي علمی رفتاري، دشوار گردیده و مستلزم پیچیدگی‌ها و ظرافت‌هایی خاص است؛ جامعه‌ی تکنولوژیک امروزی با سبک زندگی ویژه‌ی خود و قبح‌شکنی‌ها و عادی‌سازی‌هایی که انجام شده است، پایبندی به برخی اصول اخلاقی را تحت تاثیر قرار داده است که در این زمان، لزوم نیاز و پرداختن به فرهنگ‌سازی، بیش از پیش به چشم می‌آید؛ به‌علاوه امروزه شاهد بی‌اخلاقی‌ها و بد اخلاقی‌هاي بسیاري در حوزه‌هاي مختلف زندگی بشر هستیم که هم فرهنگ‌سازی می‌طلبد و هم نیازمند بازدارندگی قانونی است؛ تخریب محیط زیست، ظلم به بشر تحت‌عنوان حقوق بشر، روابط بد پدر و مادر با فرزندان یا بلعکس، جرم و جنایت‌های مختلف، بزهکاری‌های متعدد، خشونت، تبعیض، تجاوز، تولید انبوه داروهاي مهلک و مواد مخدر، کشتار آدمیان، تخریب ساختمان‌ها و … از جمله مشکلاتی است که انسان معاصر به‌دلیل عدم پایبندي به اخلاق، گرفتار آن‌هاست.

منشا افکار، گفتار و رفتار انسان چیست؟ افکار، گفتار و رفتار انسان، دقیقا از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ افکار، گفتار و رفتار انسان، از جهان‌بینی انسان، نشات می‌گیرد و جهان‌بینی‌ها در اصل به دو قسم الهی و مادي تقسیم می‌شوند؛ یکی از اساسی‌ترین مبانی هر نظام و مکتب فکري، جهان‌بینی آن نظام است؛ برخی نظام‌ها و مکاتب فکري نسبت به خلقت جهان و انسان، بدبین و پایان آن را تاریک و ظلمانی می‌انگارند؛ برخی دیگر از نظام‌های فکري، مانند جهان‌بینی اسلامی، جهان خلقت را بر اساس حق و عدل و حرکت در مسیر کمال می‌دانند و معتقدند پایان آن، بر اساس منطق و استدلال، درخشان، دائمی و جاودانه خواهد بود. لذا براي شناخت مبانی رفتاري و فکري افراد، لازم و ضروري است از نوع نگرش آنان به جهان که محیطی است براي شکل‌گیري اجتماع، اقتصاد و …، کسب اطلاع نمود؛ هر قدر بتوان اصول اخلاقی و من‌جمله اخلاق حرفه‌ای را در جوامع پیاده‌سازی و نهادینه کرد، خروجی‌های بهتری گرفته و لزوم هزینه برای رفع معضلات نیز کمتر می‌شود؛ هر چقدر برای پیشگیری از مشکلات، معضلات و نابه‌هنجاری‌ها بیشتر هزینه شود و فرهنگ‌سازی بهتری صورت گیرد تا اصول اخلاقی، بهتر و بیشتر رعایت شود، از هزینه برای جبران خسارت‌ها و رفع معضلات، کاسته می‌شود و این چیزی است که برخی جوامع همچون کشورهای شرق آسیایی و به‌صورت خاص، کشور ژاپن سال‌هاست پیش گرفته‌اند و نتایج فوق العاده‌ای از آن نیز دریافت نموده‌اند.

به قلم: علیرضا محمودی‌فرد – مدرس اخلاق حرفه‌ای در دانشگاه و مشاور مرکز در امور فروش و توسعه صادرات در مرکز تحقیقاتی و عملیاتی توسعه تجارت فروش و صادرات