سنجش بر اساس عملکرد (مجموع نیت، رفتار و نتیجه) نه صرفا نتیجه – علیرضا محمودی فرد

به گزارش کلام ماندگار، در کتاب هنر شفاف اندیشیدن اثر رالف دوبلی آمده است: “هرگز یک تصمیم را صرفا بر اساس نتیجه‌اش ارزیابی نکن؛ به‌خصوص زمانی‌که تصادفی بودن یا عوامل خارجی در آن نقش داشته باشد؛ یک نتیجه بد، لزوما نشان‌دهنده یک تصمیم بد نیست و برعکس …!”

یکی از مهم‌ترین ملاک‌های ما انسان‌ها برای سنجش درست یا نادرست بودن و خوب یا بد بودن، نتیجه است؛ در اینکه نتیجه، جزو مهم‌ترین معیارهای ارزیابی است، تردیدی وجود ندارد؛ اما اینکه تنها ملاک باشد، مسلما درست نیست؛ بالفرض دانشجویی در طول ترم تحصیلی، تلاش خود را کرده باشد و فعالیت‌های لازم را در حد خودش که از نظر اکثر اساتید، مطلوب تلقی شود، انجام داده باشد و وقت مناسبی را روی کارهای مربوطه صرف کرده باشد، اما امتحان پایان‌ترمِ خوبی نداشته باشد (به هر دلیلی، چه موجه و چه غیر موجه)؛ آیا شایسته است که این دانشجو، نمره پایینی کسب کند؟ در صورتی‌که از ابتدای ترم، بارم درس پخش شده باشد و صرفا محدود به امتحان پایان‌ترم نشده باشد و بارم پایان‌ترم هم در آن خیلی بالا نباشد، واقعا به‌نظر می‌رسد که این دانشجو مستحق گرفتن نمره پایین نمی‌باشد. یا مثلا وقتی می‌خواهیم سطح تلاش و علم دانشجویی را در دوران کارشناسی او بسنجیم، یکی از معیارها، معدل نمرات دروس این دانشجو است؛ اینکه صرفا بر اساس یک یا چند درس، او را قضاوت کنیم، درست و منصفانه نیست؛ معدل کل می‌تواند معیار مناسب‌تری برای ارزیابی باشد؛ یا مثلا وقتی می‌خواهیم در رای‌گیری، به کاندیدایی رای دهیم؛ اینکه صرفا بر اساس یک یا دو معیار، نامزدها را قضاوت کنیم، مطمئنا احتمال خطای زیادی در تصمیم‌گیری درست، در بر خواهد داشت و مسلما بهتر است همه‌ی جوانب سنجیده شود. پس، از یک زاویه نگاه کردن و دید جامع نداشتن و تک معیاری بودن، منجر به خطای تصمیم‌گیری می‌شود؛ درست است که ممکن است وزن یک یا چند معیار، بیشتر باشد، اما اینکه صرفا یک معیار همچون نتیجه، مدنظر باشد، غالبا منجر به خطا در تصمیم‌گیری خواهد شد.

مهم این است که عملکرد فرد، مدنظر باشد و عملکرد در تعریف درست و دقیق، عبارت است از مجموع نیت، رفتار و نتیجه، نه صرفا نتیجه؛ ممکن است یک کشتی‌گیر، سال‌ها تلاش کرده باشد تا در مسابقات المپیک حضور پیدا کرده و افتخارآفرینی کند؛ وی سال‌ها با سنگین‌ترین رژیم‌ها، روبرو بوده است؛ سخت‌ترین تمرینات ورزشی ممکن را مکررا انجام داده است؛ مانورها، مسابقات و رقابت‌های آماده‌سازی و تمرینی زیادی را پشت سر گذاشته است؛ و حالا در رقابت‌های المپیک که در آن، بهترین‌های حال حاضر دنیا حضور پیدا می‌کنند، به رقابت می‌پردازد؛ حال اگر این کشتی‌گیر، مثلا در مسابقه‌ی فینال، یک اشتباه داشته باشد که در اثر کاهش سطح هوشیاری، یا افت قند خون به‌علت فشار زیاد ناشی از مسابقات، یا مهارت و قدرتمندی حریف، این اشتباه رخ داده است و بازنده‌ی رقابت حتی با امتیاز ضربه‌ی فنی شود، آیا شایسته است که این کشتی‌گیر با هجمه‌های هوادارن خود یا رقبا روبرو شود؟ مطمئنا خیر؛ عملکرد وی می‌بایست سنجیده شود، نه فقط نتایج وی.

به قلم: استاد علیرضا محمودی‌فرد – کارشناس تحقیق و توسعه شرکت فنی و مهندسی آریا اندیشه صنعت اکسین