تعاریف ربات‌ها و نقش فعلی و آتی آن‌ها در محیط‌های صنعتی و غیرصنعتی / مهندس علیرضا محمودی فرد

به گزارش پایگاه خبری کلام ماندگار، حضور ربات‌ها در جهان، به‌سبب مزایا و کاربردهای زیادی که دارند، رشد روزافزونی دارد و در آینده ای نزدیک عملا ربات‌ها در اکثر حیطه‌های زندگی بشر، وارد خواهند شد. برخی از کشورها، شرکت‌ها و مراکز تحقیقاتی، در این زمینه پیشرو هستند و محققانشان تلاش‌های زیادی را انجام می‌دهند که بتوانند بر معضلات زندگی بشر و محدودیت‌ها فائق آیند. به‌طور کلی، مزیت‌های استفاده از ربات‌ها، خیلی بیشتر از معایب آن‌هاست و طبعا برای پیشرفت می‌بایست به‌سَمت استفاده از ربات‌ها رفت.

در مورد تعریف واژه‌های رباتیک و ربات، می‌توان گفت که واژه ربات اولین بار توسط Karel Capek نویسنده نمایشنامه RUR ربات‌های جهانی روسیه در سال ۱۹۲۱ ابداع شد؛ نمایشنامه‌ مذکور با نام کامل Rossmuse Universal Robot نوشته “کارل کاپک” نویسنده چک‌اسلواکی بهود که در این نمایشنامه، بازیگران نقشِ موجوداتی مصنوعی و کوچک شبیه انسان را بازی می‌کردند، که به‌طور مطلق تحت فرمان صاحب خود قرار داشته و دستوراتش را مو ‌به مو اجرا می‌کردند؛ این موجودات، ربات نامیده می‌شدند.

ریشه این کلمه، واژه چک اسلواکی Robotnic به‌معنای کارگر یا لغت اسلاو Robota با معنی کارگر اجباری است؛ لغت ربات (Robot) در اکثر زبان‌های دنیا با همین تلفظ، دارای معنای واحدی می‌باشد.

در خصوص تعاریف عملیاتی و کاربردی ربات و رباتیک، طبق تعریف فرهنگ وِبستر در خصوص ربات داریم: یک دستگاه یا وسیله خودکار، که قادر به انجام اَعمالی است که معمولا به انسان‌ها نسبت داده می‌شود و یا مجهز به قابلیتی می‌باشد که شبیه هوش بشری است. تعاریف کاربردی دیگری نیز در مورد ربات، وجود دارد، مثلا:

ربات، ماشینی شبیه انسان است که به‌طور خودکار، یک‌سری کارها را بر اساس برنامه‌ریزی و عملکرد ویژه‌ی خود انجام می‌دهد. برخی از ربات‌ها برای انجام یک کار خاص مانند انتخاب جعبه از انبار ساخته شده‌اند و برخی دیگر برای حرکت در دنیای واقعی و تعامل با افراد، طراحی شده‌اند که هر دوی این‌ها مستلزم پویا بودن ربات و پاسخ‌گویی به عدم قطعیت هستند.

ربات، در واقع به هر وسیله‌ای می‌گویند که بتواند کاری را برای ما انسان‌ها به‌صورت هوشمند به اجرا رساند؛ با این تعریف، بسیاری از لوازم و وسایل اطراف ما ربات هستند، هر چند شاید عموم مردم اسم ربات را بر روی آن‌ها نگذارند؛ به‌طور مثال، ماشین لباس‌شویی‌های هوشمند امروزی، نوعی ربات هستند؛ یخچال‌های هوشمند، کولرهای گازی هوشمند و بسیاری از لوازم هوشمند منازل، همه و همه ربات هستند؛ اما آن چیزی که در بین مردم به‌عنوان ربات یاد می‌شود، ربات‌های رایجی است که یا به‌صورت انسان‌نما بوده، یا در محیط‌های صنعتی، عملکرد آن‌ها به چشم می‌خورد و یا در مسابقات رباتیک، شاهد حضور آن‌ها هستیم.

تعریف امروزی ربات از نظر عوام مردم، این است که ربات، وسیله‌ای است که اَعمالی هوشمند را مشابه انسان انجام می‌دهد.

هر ماشین الکترومکانیکی، هوشمند، خودکار، چندمنظوره، دارای حسگر و قابل برنامه‌نویسی را ربات گویند.

ربات، ماشینی است که قابل برنامه‌ریزی توسط رایانه بوده و قادر به انجام خودکار تعدادی از اعمال پیچیده است.

بر پایه تعریفی از بریتانیکا، ربات دستگاهی است که به‌صورت خودکار عمل می‌کند، جایگزین تلاش انسانی می‌شود و ممکن است در ظاهر شبیه انسان‌ها نباشد.

به علم طراحی، ساخت و کاربردی کردن ربات‌ها در محیط‌های مختلف، رباتیک گویند.

سابقا صرفا در فیلم‌های سینمایی تخیلی، موجوداتی به‌نام ربات وجود داشتند و بسیاری از افراد تصور نمی‌کردند که پای ربات‌ها تا به این اندازه در زندگی انسان‌ها باز شود؛ امروزه ربات‌ها به‌عنوان یک واقعیت غیر قابل انکار، در ابعاد مختلف زندگی بشر حضور داشته و روز به روز پیشرفته‌تر و رایج‌تر می‌شوند؛ تاکنون غالب ربات‌ها، در محیط‌های صنعتی رویت شده‌اند، اما در آینده‌ای نزدیک ممکن است به همان اندازه، در سایر محیط‌ها نیز حضور پیدا کنند ( همانند ربات‌های پرستار).

مدت‌هاست در سراسر جهان، تجهیزات نیمه خودکار و خودکار، رشد روز افزونی دارند و در محیط‌های مختلف از کف کارخانه‌ها تا راهروی بیمارستان‌ها، مزارع، کاربردهای فناوری اطلاعات و … دیده می‌شوند؛ البته با تمام پیشرفت‌های علم رباتیک و هوشمندی ربات‌ها، هنوز جای کار زیادی وجود دارد تا ببینیم که ربات‌ها خودشان مستقلا تصمیم‌گیری کنند و تصمیمات اتخاد شده آن‌ها نیز درست باشد.

مبحث خودکارسازی (Automation)، چیزی است که روز به روز در حال گسترش و توسعه است و به اکثر محیط‌های صنعتی وارد شده است؛ بحث رباتیک، از توسعه حیطه اتوماسیون شکل گرفت؛ وقتی در دهه ۱۹۲۰ اولین بار از واژه ربات استفاده شد، در دهه ۱۹۶۰ربات‌های صنعتی توسعه زیادی پیدا کردند و کم کم جای خود را صنایع پیدا کردند و همچنین در دهه ۱۹۸۰، ربات‌های هوشمند که مبتنی‌بر الگوریتم‌های هوش مصنوعی بودند، بروز و ظهور کردند، تصور آنکه روزی ربات‌ها همراه انسان باشند و بسیاری از کارهای انسان را انجام دهند، هنوز کمی دور از ذهن بود.

ترکیب ربات‌ها با هوش مصنوعی، به کسب و کارها کمک کرده است تا آن‌ها را فراتر از اتوماسیون ساده، به کارهای سطح بالاتر و پیچیده‌تر سوق دهند. مبحث یادگیری ماشین (Machine Learning) که یکی از شاخه‌های وسیع و پرکاربرد هوش مصنوعی است، تاثیر زیادی در هوشمندسازی ربات‌ها دارد.

به قلم: علیرضا محمودی‌فرد-کارشناس ارشد مهندسی کنترل و مدرس دانشگاه‌ها