ترک تحصیل: عوامل، پیامدها و استراتژی‌های جلوگیری – علیرضا محمودی فرد

گزارش پایگاه تحلیلی کلام ماندگار | ترک تحصیل، یکی از معضلات جدی در نظام‌های آموزشی است که می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر فرد، جامعه و اقتصاد کشورها داشته باشد. این پدیده به‌عنوان یک مشکل چندبعدی و پیچیده شناخته می‌شود که به عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فردی بستگی دارد. در این یادداشت، به بررسی عوامل موثر بر ترک تحصیل، پیامدهای آن و استراتژی‌های ممکن برای کاهش این مشکل پرداخته خواهد شد.

1. تعریف ترک تحصیل

ترک تحصیل به معنای قطع تحصیل قبل از فارغ‌التحصیلی از دوره آموزشی معین است. این موضوع می‌تواند شامل ترک تحصیل در مقاطع مختلف، از ابتدایی تا دوره‌های عالی باشد. ترک تحصیل معمولاً به‌عنوان یک نشانگر ناکامی در سیستم آموزشی تلقی می‌شود و می‌تواند به کاهش فرصت‌های شغلی و اجتماعی برای فرد منجر شود (Wang & Degol, 2013).

2. عوامل مؤثر بر ترک تحصیل

عوامل مؤثر بر ترک تحصیل معمولاً به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: عوامل فردی و عوامل سازمانی/اجتماعی.

۲٫۱٫ عوامل فردی

مشکلات روحی و روانی: استرس، افسردگی و مشکلات عاطفی می‌توانند به کاهش انگیزه و کاهش عملکرد تحصیلی منجر شوند و در نهایت به ترک تحصیل بینجامند (Bearman et al., 2007).

عملکرد تحصیلی ضعیف: دانش‌آموزانی که از نظر تحصیلی موفقیت کمتری دارند و نمرات پایین‌تری می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ترک تحصیل قرار دارند (Rumberger, 2001).

۲٫۲٫ عوامل اجتماعی و محیطی

نظام آموزشی: کیفیت تدریس، تعامل معلم-دانش‌آموز و محیط مدرسه می‌تواند تأثیر زیادی بر تصمیم دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل یا ترک آن داشته باشد (Finn & Rock, 1997).

شرایط اقتصادی: در بسیاری از موارد، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، مثل فقر و عدم دسترسی به منابع آموزشی، می‌توانند باعث ترک تحصیل دانش‌آموزان شوند (Van der Klift et al., 2021).

فشارهای اجتماعی: انتظارات خانواده و جامعه نسبت به تحصیلات و دسترسی به امکانات آموزشی نیز به‌طور قابل توجهی در تصمیم فرد برای ادامه تحصیل یا ترک آن نقش دارد (O’Reilly & Newton, 2015).

3. پیامدهای ترک تحصیل

ترک تحصیل پیامدهای گسترده و عمیقی دارد، که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

۳٫۱٫ پیامدهای فردی

کاهش فرصت‌های شغلی: افراد ترک تحصیل معمولاً به مشاغل کم‌درآمد و با قابلیت‌های شغلی پایین‌تر دسترسی دارند (Rumberger, 2001).

مشکلات اقتصادی: پیوستگی با مشاغل کم‌درآمد می‌تواند منجر به مشکلات اقتصادی بیشتر و وابستگی به حمایت‌های دولتی شود (Rumberger & Lambda, 2004).

۳٫۲٫ پیامدهای اجتماعی و اقتصادی

افزایش نرخ بیکاری: ترک تحصیل می‌تواند به افزایش نرخ بیکاری در سطح جامعه منجر شود، که عواقب اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد (Wang & Degol, 2013).

کاهش سرمایه انسانی: ترک تحصیل همچنین به کاهش سرمایه انسانی در یک جامعه کمک می‌کند و می‌تواند بر رشد اقتصادی و اجتماعی اثرگذار باشد (Heckman et al., 2006).

4. استراتژی‌های جلوگیری از ترک تحصیل

۴٫۱٫ ارتقاء کیفیت آموزش

بهبود کیفیت آموزش و تربیت معلمان می‌تواند به کاهش نرخ ترک تحصیل کمک کند. این شامل آموزش معلمان برای تعامل مؤثر با دانش‌آموزان و ایجاد یک محیط آموزشی مثبت است (Finn & Rock, 1997).

۴٫۲٫ مشاوره و حمایت‌های ویژه

ایجاد برنامه‌های مشاوره و حمایت اجتماعی برای دانش‌آموزانی که در معرض خطر ترک تحصیل قرار دارند، می‌تواند به شناسایی مشکلات قبل از ترک تحصیل کمک کند و راه‌حل‌های مؤثری را ارائه دهد (Rumberger, 2004).

۴٫۳٫ افزایش دسترسی به منابع

افزایش دسترسی به منابع آموزشی و حمایتی، از جمله کمک‌های مالی، تسهیلات حمل و نقل و برنامه‌های آموزشی پس‌از مدرسه می‌تواند به کسب فرصت‌های بهتر برای ادامه تحصیل کمک کند (Van der Klift et al., 2021).

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

ترک تحصیل یک چالش جدی است که نیاز به توجه و اقدام مؤثر دارد. شناسایی عوامل مؤثر بر این پدیده و پیاده‌سازی استراتژی‌های مناسب می‌تواند به کاهش آن کمک کند و در نهایت به بهبود کیفیت سیستم‌های آموزشی و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی جوامع منجر شود. با توجه به پیامدهای منفی اکثری که ترک تحصیل به‌همراه دارد، سرمایه‌گذاری در برنامه‌ها و سیاست‌هایی برای جلوگیری از این پدیده از ضروریات روز افزون جوامع به‌ویژه در مناطقی است که با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

تبیین‌کننده: علیرضا محمودی فرد – پژوهشگر، مشاور تحصیلی و مشاور ارشد مدیر در امور توسعه و مدیریت منابع در کانون تحقیق و توسعه واحدهای تولیدی، تجاری و خدماتی